Αισθητηριακη Ολοκληρωση – Sensory Integration (SI)

Η Αισθητηριακή Ολοκλήρωση είναι θεωρία και θεραπευτική παρέμβαση που αναπτύχθηκε αρχικά από την Dr. Ayres, Εργοθεραπεύτρια και Νευροεπιστήμονα, στην Αμερική τη δεκαετία του 70. Από τότε ως σήμερα η θεωρία της Αισθητηριακής Ολοκλήρωσης και οι θεραπευτικές παρεμβάσεις που προκύπτουν από αυτή έχουν μελετηθεί, τεκμηριωθεί και αναβαθμιστεί από πολλούς καταξιωμένους επιστήμονες. Σήμερα είναι η περισσότερο μελετημένη και περισσότερο χρησιμοποιούμενη μέθοδος για παιδιά με αναπτυξιακές δυσκολίες στην Αμερική και στην Ευρώπη ενώ στην Ελλάδα τώρα αρχίζει να γίνεται γνωστή στους θεραπευτικούς κύκλους.

Σύμφωνα με την θεωρία αυτή «η κατάλληλη δράση και συμπεριφορά των παιδιών βασίζεται στη λήψη, την επεξεργασία και την ερμηνεία των πληροφοριών που εισέρχονται από το περιβάλλον μέσω των αισθητηριακών συστημάτων». Λέγοντας αισθητηριακά συστήματα πέρα από τα ευρέως γνωστά όπως: η όραση – οπτικό, η γεύση- γευστικό, η ακοή – ακουστικό, η αφή – απτικό υπάρχουν άλλα δύο λιγότερο γνωστά συστήματα, το αιθουσαίο και το ιδιοδεκτικό σύστημα.

Η ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΑΙΣΘΗΤΗΡΙΑΚΗΣ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗΣ

Πολλές φορές η διαδικασία της επεξεργασίας των προσλαμβανομένων πληροφοριών από τα αισθητηριακά συστήματα διαταράσσεται με αποτέλεσμα μια ακατάλληλη ερμηνεία των πληροφοριών που έχει ως συνέπεια την υπέρ- αντίδραση, την υπό- αντίδραση και κάποιες φορές τον συνδυασμό τους. Ως αποτέλεσμα αυτής της παρερμηνείας εμφανίζονται συχνά σε κάποιο παιδί οι παρακάτω συμπεριφορές:

  • Πέφτει και σκοντάφτει πολύ εύκολα
  • Συνεχώς του πέφτουν τα πράγματα και τα χάνει εύκολα
  • Είναι γενικά αποδιοργανωμένο και φαίνεται να επικρατεί μια χαοτική κατάσταση στην ζωή του
  • Είναι αδέξιο και οι κινήσεις του είναι ασυντόνιστες και φαίνεται να κινείται με παράξενο τρόπο
  • Διασπάται εύκολα η προσοχή του
  • Έχει ελάχιστη διάρκεια προσοχής
  • Δεν έχει αντοχή στο στρες
  • Αναστατώνεται και συγχύζεται εύκολα και χωρίς προφανή για εμάς αιτία
  • Δείχνει απέχθεια στο άγγιγμα ή αναζητά έντονα το άγγιγμα, το αγκάλιασμα και την σωματική επαφή με τους άλλους
  • Είναι υπέρ- δραστήριο, υπέρ- κινητικό ή το ακριβώς αντίθετο φαίνεται σα ΄΄ ληθαργικό΄΄
  • Σε παιδιά με φυσιολογική νοημοσύνη συνήθως συναντάμε Μαθησιακές Δυσκολίες (δυσκολίες στην ανάγνωση, τη γραφή και τα μαθηματικά)
  • Παρουσιάζει δυσκολίες στον προφορικό λόγο.
  • Παρουσιάζει ανεπαρκή συντονισμό λεπτής κινητικότητας.
  • Η δυσλειτουργία της Αισθητηριακής Ολοκλήρωσης μπορεί να αποτελεί ξεχωριστή κατηγορία ωστόσο συνήθως συνυπάρχει με άλλα διαγνωσμένα θέματα και η κλινική εμπειρία έχει δείξει πως συνήθως τα προβλήματα Αισθητηριακής Ολοκλήρωσης εμφανίζονται στους παρακάτω πληθυσμούς.

Σε παιδιά με:

  • Μαθησιακές δυσκολίες.
  • Διαταραχή ελλειμματικής προσοχής
  • Αναπτυξιακές δυσλειτουργίες συντονισμού και Δυσπραξίας.
  • Διάχυτες Αναπτυξιακές Διαταραχές.
  • Γενετικά σύνδρομα.
  • Εγκεφαλική παράλυση κ.α. (DSM IV ).

ΤΑ ΑΙΣΘΗΤΗΡΙΑΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ

ΤΟ ΑΙΘΟΥΣΑΙΟ ΣΥΣΤΗΜΑ –THE VESTIBULAR SYSTEM: Επεξεργάζεται πληροφορίες σχετικά με την κίνηση, την βαρύτητα και την ισορροπία. Εντοπίζεται στο εσωτερικό αυτί. Βοηθά στην αντίληψη του σώματος μας μέσα στο χώρο κατά την κίνηση. Επηρεάζει πολύ τον αμφιτερόπλευρο συντονισμό, τον μυϊκό τόνο και το επίπεδο διέγερσης. Ο κατάλληλος ερεθισμός του αιθουσαίου προκαλεί ηρεμία και θετικές συναισθηματικές αντιδράσεις ενώ ο λανθασμένος ερεθισμός μπορεί να προκαλέσει αρνητικές αντιδράσεις και άγχος.

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ :

  • Κούνιες
  • Αιώρες
  • Κουνιστές πολυθρόνες
  • Γενικώς οποιαδήποτε κίνηση σε γραμμικό & κυκλικό επίπεδο.

ΤΟ ΙΔΙΟΔΕΚΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ – THE PROPRIOCEPTIVE SYSTEM: Σχετίζεται με τις πληροφορίες που δεχόμαστε από τους μύες και τις αρθρώσεις. Βοηθά στην αντίληψη του σώματος, στον κινητικό έλεγχο, στην διαβάθμιση της κίνησης, στη στασική σταθερότητα και την συναισθηματική ασφάλεια.

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ:
Δραστηριότητες που απαιτούν «σκληρή δουλειά», κάνουν τους μύες και τις αρθρώσεις να ενεργοποιούνται και προσφέρουν έντονο ιδιοδεκτικό ερεθισμό. Οι δραστηριότητες, αυτές, γίνονται, συνήθως εναντίον κάποιας αντίστασης. Παραδείγματα τέτοιων δραστηριοτήτων είναι :

  • κουβάλημα ή σούρσιμο βαριών αντικειμένων όπως : στοίβες από βιβλία, τσάντες με ψώνια, μπάλες και παιχνίδια γεμάτα με βάρη. Δώστε στο παιδί σας την ευκαιρία να σας βοηθήσει στο κουβάλημα πραγμάτων (ψώνια, καλάθι με άπλυτα, ανάλογα με την ηλικία και την μυϊκή του δύναμη).
  • δυνατό σπρώξιμο ενάντια σε αντίσταση όπως είναι το σπρώξιμο του τοίχου ή του θρανίου, η μετακίνηση των επίπλων, κ.τ.λ.
  • αφήστε το παιδί να σας βοηθήσει στις δουλειές του σπιτιού που παρέχουν ιδιοδεκτικότητα όπως: καθάρισμα τραπεζίου με πετσέτα ή wettex, καθάρισμα κάθετων επιφανειών όπως τοίχων και τζαμιών αν δεν υπάρχει κίνδυνος. Δώστε την ευκαιρία να σας βοηθήσει στο πλύσιμο και το σκούπισμα του αμαξιού.

Επίσης :

  1. Θεραπευτικό βούρτσισμα και πιέσεις στις αρθρώσεις
  2. Ασκήσεις με αντίσταση όπως σπρώχνω τον τοίχο, κουβαλώ ή σέρνω βαριά αντικείμενα
  3. Ισομετρικές ασκήσεις ενάντια στη βαρύτητα
  4. Οτιδήποτε προκαλεί πίεση στις αρθρώσεις
  5. Τραμπολίνο
  6. Πηδηματάκια
  7. Σχοινάκι
  8. Πους απ
  9. Ασκήσεις με ελαστικούς επιδέσμους και ελαστικούς σωλήνες
  10. Όλες οι βαριές δουλειές που κάνουν τους μύες και τις αρθρώσεις να δουλεύουν σκληρά προσφέρουν ιδιοδεκτικό ερεθισμό
  11. Παίζω πάλη κ.τ.λ. .

ΤΟ ΑΠΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ – THE TACTILE SYSTEM:

  • Δακτυλομπογιές
  • Πλαστελίνη – Ζύμη – Κόλλα
  • Παράξενες υφές σε υφάσματα
  • Παγωμένα φαγητά κυρίως το καλοκαίρι ( φτιάστε υγιεινά παγωτά από χυμούς φρούτων τους οποίους παγώνετε στην κατάψυξη τοποθετώντας ένα ξυλάκι στην άκρη )
  • Κηπουρική – Ασχολία με το κήπο και τα χώματα.
  • Μαγειρική – Φτιάχνω ζύμες με διάφορα χρώματα με βαφές ζαχαροπλαστικής.
  • Μπάνιο & απαλό μασάζ με διαφόρων υφών βούρτσες.
  • Συγγραφέας: Ξηρού Χ. Παναγιώτα, Εργοθεραπεύτρια.
  • Το άρθρο αναδημοσιεύεται από το www.4disabled.gr.

Στο κέντρο λειτουργούν ειδικά διαμορφωμένες αίθουσες αισθητηριακής ολοκλήρωσης SI και οι θεραπευτές είναι εξειδικευμένοι στη μέθοδο.

Sensory Integration (SI) – Αισθητηριακή Ολοκλήρωση

Η αισθητηριακή ολοκλήρωση είναι μια εγγενής νευροβιολογική διαδικασία που αφορά την ολοκλήρωση και αποκωδικοποίηση του αισθητηριακού ερεθίσματος στον εγκέφαλο. Σε αντίθεση η δυσλειτουργία της αισθητηριακής ολοκλήρωσης είναι μια διαταραχή κατά την οποία τα αισθητηριακά δεδομένα δεν οργανώνονται κατάλληλα στον εγκέφαλο και αυτό μπορεί να προκαλέσει διάφορα προβλήματα στην ανάπτυξη, στην επεξεργασία της πληροφορίας και στη συμπεριφορά του ατόμου. Η Dr. A. Jean Ayres ανέπτυξε τη γενική θεωρία της αισθητηριακής ολοκλήρωσης και της θεραπείας μέσα από μελέτες στις νευροεπιστήμες και από μελέτες της σωματικής και νευρομυικής ανάπτυξης.

Σε ποιες ομάδες απευθύνεται;

Ομάδες που παρουσιάζουν συνήθως διαταραχή της αισθητηριακής ολοκλήρωσης είναι:

Βρέφη που έχουν γεννηθεί πρόωρα: Όλο και περισσότερα πρόωρα βρέφη επιβιώνουν σήμερα. Τα παιδιά αυτά έρχονται στον κόσμο έχοντας ένα υπερευαίσθητο νευρικό σύστημα και πολλαπλά παθολογικά προβλήματα. Οι γονείς πρέπει να μάθουν με ποιον τρόπο θα δώσουν στο παιδί τους τις απαραίτητες αισθητηριακές εμπειρίες, με σκοπό την βέλτιστη ανάπτυξή του.

Παιδιά με αυτισμό και άλλες αναπτυξιακές διαταραχές: Οι σοβαρές δυσκολίες στην αισθητηριακή επεξεργασία είναι ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα της διαταραχής. Τα παιδιά με αυτισμό αναζητούν ασυνήθιστες ποσότητες συγκεκριμένων ερεθισμάτων και είναι υπερβολικά ευαίσθητα σε άλλα ερεθίσματα. Η βελτίωση της αισθητηριακής επεξεργασίας οδηγεί τα παιδιά αυτά σε πιο αποτελεσματική κοινωνική συναλλαγή.

Παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες: Πολλές έρευνες δείχνουν ότι η πλειοψηφία των παιδιών με μαθησιακές δυσκολίες παρόλο που έχουν φυσιολογική νοημοσύνη, είναι πιθανόν να έχουν προβλήματα στην αισθητηριακή ολοκλήρωση. Η πρώιμη παρέμβαση μπορεί να βελτιώσει αυτή τη λειτουργία, μειώνοντας την πιθανότητα σχολικής αποτυχίας.

Άτομα με εγκεφαλική βλάβη: Τραύμα στον εγκέφαλο μετά από ατύχημα μπορεί να έχει αντίκτυπο στην αισθητηριακή λειτουργία. Τα άτομα αυτά χρειάζονται θεραπεία που θα τους οδηγήσει στην καλύτερη επανάκτηση των χαμένων αισθήσεων.

Η Αξιολόγηση και Παρέμβαση από Εργοθεραπευτή

Αξιολόγηση και θεραπεία των βασικών αισθητηριακών συστημάτων γίνεται από τον εργοθεραπευτή.

Οι βασικοί θεραπευτικοί στόχοι είναι:

  • Να δώσουμε στο παιδί αισθητηριακές πληροφορίες που βοηθούν στην οργάνωση του κεντρικού νευρικού συστήματος
  • Να βοηθήσουμε το παιδί στο συντονισμό και έλεγχο της αισθητηριακής πληροφορίας και
  • Να βοηθήσουμε το παιδί να αναπτύξει μια πιο οργανωμένη αντίδραση στο αισθητηριακό ερέθισμα.

Για παράδειγμα, ένας θεραπευτής μπορεί να τυλίξει ένα παιδί σαν την Mikala, που δε μπορεί να διακρίνει ένα απειλητικό από ένα φιλικό άγγιγμα, σε ένα αφρώδες χαλάκι σαν να είναι σάντουιτς. Ή να τρίψει τα χέρια του παιδιού με διάφορα υλικά όπως μεταξένια μαντίλια, βαμβακερό ύφασμα, σφουγγάρια ή σύρμα.

Τα παιδιά μέσα στις ασφαλείς και ευχάριστες συνθήκες της αίθουσας θεραπείας είναι πιο πρόθυμα να δοκιμάσουν δραστηριότητες που κανονικά θα φοβόντουσαν, και στην πραγματικότητα τις βρίσκουν διασκεδαστικές. Με κατάλληλο ρυθμό και με πολλή ενίσχυση ο θεραπευτής καθοδηγεί κάθε παιδί σε ένα πρόγραμμα που είναι σχεδιασμένο με βάση τις ιδιαίτερες ανάγκες του.

Στη συγκεκριμένη θεραπεία της Mikala ο θεραπευτής γύριζε το σώμα της σε ένα δοχείο με ξερά φασόλια και την άφηνε να πηδά σε μεγάλα αφρώδη τούβλα, με σκοπό να προσαρμοστεί το σώμα και ο εγκέφαλος σε μια ποικιλία ερεθισμάτων. Μετά από μόλις οχτώ εβδομάδες, το κλάμα και τα ξεσπάσματα της Mikala σταμάτησαν και ήταν πλέον ένα πολύ πιο ήρεμο και χαρούμενο παιδί. “Το πρώτο πράγμα που θέλει να κάνει τώρα είναι να αγκαλιάζει και να φιλάει όλο τον κόσμο” λέει η μητέρα της.

Τώρα, αφιερώνουν 15 λεπτά με δραστηριότητες αισθητηριακές στο σπίτι, και ύστερα η μητέρα της μπορεί να την κάνει μπάνιο, να τη λούσει, να της βουρτσίσει τα δόντια, ακόμη και να της κόψει τα νύχια – δραστηριότητες που παλαιότερα θα ήταν η έναρξη για μια θύελλα από δάκρυα και κραυγές.

“Ολόκληρο το πρόσωπο της Mikala φαίνεται πιο ήρεμο μετά από μια θεραπευτική συνεδρία” λέει η μητέρα της. “Είναι σαν να είναι υπερ-φορτωμένη και υπερ-ερεθισμένη και όλη αυτή η πίεση να αδειάζει από μέσα της, αφήνοντας τον αληθινό εαυτό της να λάμπει.”

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Miller-Kuhaneck, Η.,(2006), Home Activities for Children with Sensory Integration Problems, www.

SPDnetwork.org

www.sensoryint.com

Hatch-Rasmussen, C, (1995). Sensory Integration,www.autism.org

Mlyniec, Vicky, (2004). The little girl who hated hugs. www.parents.com